Vergadering van het Seniorenconvent der Unie. Eindhoven, één van het grote driemanschap is gast. Hij beantwoordt de vele en pregnante vragen, die de vorige week voor hem zijn gereedgemaakt. Hij zegt iets over ’t staatkundig deel van ’t program. Dit kan niet tijdens de bezetting worden aangevat; daartoe zou de grondwet gewijzigd moeten worden, wat formeel al onmogelijk is; verder zou een aanroeren in ’t openbaar anderen aanleiding geven tot ’t pousseren van wijzigingen van onaanvaardbare draagwijdte.
Tot beperkten kring wil hij wel zeggen: de Unie houdt onder alle omstandigheden vast aan een Oranje als staatshoofd. Verder aan volksinvloed maar getemperd; één algemeen alleen aan het Staatshoofd verantwoordelijk minister, die zelf zijn ministerie kiest; een door ’t volk gekozen Kamer met adviserende macht; daarnaast een coöperatieve vertegenwoordiging arbeidend van beneden naar boven. Verder referendum en een ingetoomde pers. (Kortom iets in den geest van Salazar in Portugal).
(Eindh. was verontwaardigd over de houding van vele leden, die geen begrip tonen voor de vernieuwings -ideeën der Unie, ja zelfs illegale acties steunen. Zij zijn de oorzaak, zei hij, dat de Duitsers ons grondig wantrouwen, de pest aan ons hebben (hij zei ’t woordelijk!) en niet naar ons luisteren. Hij illustreerde dat met de anecdote, dat iemand, die in Den Haag een bijl kocht, gevraagd werd: „Zo, is U ook lid van de Unie?” Als bij een opstootje een massa - arrestatie gebeurt, zoekt men de Unie - leden er uit en houdt ze vast, de rest kan gaan.)
Sprekende over de Winterhulp geselde hij de lasterzucht van een deel der Nederlanders, roemde Piek om zijn krachtige waardige houding tegenover de Duitsers; hij had de bepaling van zijn salaris aan Trip en Snouck Hurgronje overgelaten, die ’t nog niet eens waren; hij had de Duitse lijstencollecte (met huisnummers) weten te voorkomen; hij had gevochten om de kerken haar vrijheid te laten bij haar liefdadigheid en was totaal onkundig geweest van de circulaire, waarbij de regering den kerkbesturen den plicht oplegde toestemming te vragen voor collecten in de kerken (met het onuitgesproken doel controle te houden op die inzamelingen, die groeien naarmate de Winterhulp minder inzamelt).
Aangaande ’t punt opvoeding deed hij de voor mij zeer teleurstellende mededeling, dat de Unie er niet aan dacht de „verworvenheden van den 80–jarigen schoolstrijd” te niet te doen. (En toch willen die mensen éénheid; een eenheid die door ieder richtingsschooltje mag aangefloten worden!) Men wilde de eenheid bevorderen als volgt: alle 35.000 onderwijzers en leraren zouden een adaptatie-cursus in de eenheidsgedachte moeten volgen! Enthoven gebruikt daarbij ’t beeld van „een machine, waardoor die massa zou moeten passeren”.
Ik vroeg hem, of die machine tanden zou hebben (Ik dacht n.l. aan grijprond sels, die de massa als hooi in ’t apparaat zouden trekken). Enthoven, onmiddellijk in ’t beeld antwoordde: „Jawel, klauwen”. Ik heb hem toen gezegd, dat, al zou hij daarvoor ’t hardst denkbare metaal kiezen, die tanden of klauwen in minder dan geen tijd uit zijn apparaat zouden vliegen.
Hij meende dat dit meevallen zou, waar toch professoren, leraren en onderwijzers, die de zaak in studie hadden, optimistisch gestemd waren.
Bij ’t afscheid- nemen vroeg hij me „wat ik eigenlijk was”. Ik zei ’t hem en verklaarde dat ik ´t beste met hem hoopte, zij ’t met geen greintje geloof in de zaak.
Ik ben uitgenodigd door de groep Van der Tak, Deelen, Insinger c.s. om tot een of andere studiegroep toe te treden, die studie maakt van belangrijke sociale vraagstukken; ik heb aangenomen en zal ook Maschhaupt voordragen.
20 Januari vernam ik, dat de zoon van Van Lee, leraar H.B.S. tot 5 jaar tuchthuis veroordeeld is wegens pogingen om naar Engeland te gaan en diefstal van een Duitse legerrevolver uit een auto, waarvan hij een ruit had stukgeslagen. Een jongen, die w.i w weinig beloofde – maar ook nog maar een 5e kl. HBS er. Zijn vader heeft een verzoek om gratie naar S.Inq. weg en hoopt, dat hij zijn straf althans in Nederland mag ondergaan.
De kerken weigeren collecten - permissie aan te vragen. (vertelt Endhoven) De bijzondere hogescholen weigeren de benoemingen van professoren door Van Dam te doen geschieden. Thans volhardt alleen nog de V.U.
